Gotówka nadal ulubionym środkiem płatniczym Polaków

Raport, opublikowany kilka dni temu przez Departament Systemu Pieniężnego NBP, jest pierwszym tego typu badaniem, został bowiem przeprowadzony z użyciem tzw. dzienniczków płatności. Jest to metoda, która w sposób najbardziej precyzyjny pokazuje rzeczywiste wykorzystanie przez uczestników badania różnych instrumentów i usług płatniczych. Polega ona na szczegółowym rejestrowaniu w dzienniczkach wszystkich wydatków i transakcji dokonywanych przez respondentów w ciągu trzech kolejnych dni.

Jak wskazują autorzy raportu, prawie czterech na pięciu (77%) Polaków posiada już konto oszczędnościowo-rozliczeniowe w banku lub Spółdzielczej Kasie Oszczędnościowo-Kredytowej (SKOK), w tym aż 87 proc. wszystkich wypłacanych wynagrodzeń przekazywanych jest w formie przelewu na rachunek osobisty. Ponadto ok. 2/3 z nas jest już w posiadaniu co najmniej jednej karty płatniczej i prawie wszyscy (95 proc.) posiadacze deklarują, że z nich korzystają. Mimo to pośród tytułowych zwyczajów płatniczych Polaków nadal bezkonkurencyjna pozostaje gotówka – regulujemy nią bowiem 82% płatności. Pozostałe transakcje zawieramy przy pomocy kart płatniczych (16,5 proc.) oraz przelewów (1,6 proc.) Według autorów badania, 25% posiadających karty respondentów deklaruje, iż w ogóle nie korzysta z nich podczas płatności w sklepach, ponieważ uważają gotówkę za rozwiązanie bardziej wygodne. Respondenci, którzy najchętniej dokonują transakcji przy pomocy karty to przede wszystkim osoby młode, mieszkające w dużych miastach, lepiej wykształcone i o wyższych dochodach. Z kolei na fakt nieposiadania kart płatniczych wśród Polaków wpływa przede wszystkim przekonanie, że gotówką płaci się szybciej (według 17% respondentów) oraz brak potrzeby posiadania karty (też 17 proc.)

Miłość do gotówki ponad podziałami

Podobne badania miały już miejsce w sześciu krajach i zostały przeprowadzone przez tamtejsze banki centralne: Narodowy Bank Austrii, Niemiecki Bank Federalny, Bank Kanady, Węgierski Bank Narodowy, Bank Holenderski oraz Bank Rezerwy Australii. Pokazują one, że nie tylko Polacy w większości opowiadają się za transakcjami gotówkowymi. We wszystkich bowiem badanych krajach, jedynie za wyjątkiem Kanady, dominuje ta właśnie metoda płatności. NBP zwrócił jednak uwagę, że pod względem wartościowej struktury płatności gotówka w kilku krajach wysokorozwiniętych ma już mniejszy udział niż łącznie płatności kartami.

W najbliższej przyszłości należy jednak najprawdopodobniej oczekiwać w Polsce spadku udziału gotówki wśród dostępnych metod płatniczych – przemawia za tym kilka przesłanek: po pierwsze wzrośnie świadomość Polaków w temacie nowych technologii oraz będzie miała miejsce ekspansja i rozwój odpowiedniej infrastruktury. Po drugie banki (a w szczególności banki centralne) coraz cześciej wyrażają swoją niechęć do gotówki, której przechowywanie i transport wiąże się z dodatkowymi kosztami (w przypadku tych ostatnich dochodzą również koszty emisji pieniądza). Po trzecie transakcje bezgotówkowe umożliwiają łatwiejsze dopasowywanie produktów bankowych do potrzeb klientów dzięki śledzeniu dokonywanych przez nich transakcji. Nie bez znaczenia pozostaje również wzrastające zainteresowanie władz publicznych kontrolą wydatków obywateli w celu ujawnienia ukrywanych przez nich zobowiązań podatkowych. 

Tendencję w tym kierunku widać w szczególności w przypadku krajów takich jak Szwecja, gdzie istnieje bardzo silny opór wymierzony w tradycyjny obrót gotówkowy. Już w chwili obecnej większość placówek należących do tamtejszych największych instytucji finansowych nie przyjmuje gotówki, argumentując to względami bezpieczeństwa, kosztami obsługi oraz dbałością o środowisko naturalne. Odbywa się to niejako w opozycji do preferencji samych Szwedów, którzy nadal chętnie sięgają po gotówkę, która cieszy się szczególnym powodzeniem w mniejszych sklepach i punktach usługowych.